متن اصلی ترکی آذربایجانی - ترجمهٔ فارسی  بهروز ثروتیان

۴۶

‫گویند روشن است چراغ خداى ده

ائشیتمیشم یانیر آللاه چیراغى

‫دایر شده است چشمة مسجد براى ده

دایر اوْلوب مسجدیزوْن بولاغى

‫راحت شده است کودک و اهلِ سراى ده

‫راحت اوْلوب کندین ائوى، اوشاغى

‫منصور خان همیشه توانمند و شاد باد!

‫منصورخانین الی-قوْلى وار اوْلسون

‫در سایه عنایت حق زنده یاد باد!

‫هاردا قالسا، آللاه اوْنا یار اوْلسون

۴۷

‫حیدربابا، بگوى که ملاى ده کجاست؟

‫حیدربابا، ملا ابراهیم وار، یا یوْخ؟

‫آن مکتب مقدّسِ بر پایِ ده کجاست؟

‫مکتب آچار، اوْخور اوشاقلار، یا یوْخ؟

‫آن رفتنش به خرمن و غوغاى ده کجاست؟

‫خرمن اوْستى مکتبى باغلار، یا یوْخ؟

‫از من به آن آخوند گرامى سلام باد!

‫مندن آخوندا یتیررسن سلام

‫عرض ارادت و ادبم در کلام باد!

‫ادبلى بیر سلامِ مالاکلام

۴۸

‫تبریز بوده عمّه و سرگرم کار خویش

‫خجّه سلطان عمّه گئدیب تبریزه

‫ما بى خبر ز عمّه و ایل و تبار خویش

‫آمما، نه تبریز، کى گلممیر بیزه

برخیز شهریار و برو در دیار خویش

‫بالام، دورون قوْیاخ گئداخ ائممیزه

‫بابا بمرد و خانة ما هم خراب شد

‫آقا اؤلدى، تو فاقیمیز داغیلدى

هر گوسفندِ گم شده، شیرش برآب شد

‫قوْیون اوْلان، یاد گئدوْبَن ساغیلدى

۴۹

‫دنیا همه دروغ و فسون و فسانه شد

‫حیدربابا، دوْنیا یالان دوْنیادى

‫کشتیّ عمر نوح و سلیمان روانه شد

‫سلیماننان، نوحدان قالان دوْنیادى

‫ناکام ماند هر که در این آشیانه شد

‫اوغول دوْغان، درده سالان دوْنیادى

‫بر هر که هر چه داده از او ستانده است

‫هر کیمسَیه هر نه وئریب، آلیبدى

‫نامى تهى براى فلاطون بمانده است

‫افلاطوننان بیر قورى آد قالیبدى

۵۰

‫حیدربابا، گروه رفیقان و دوستان

‫حیدربابا، یار و یولداش دؤندوْلر

‫برگشته یک یک از من و رفتند بى نشان

‫بیر-بیر منى چؤلده قوْیوب، چؤندوْلر

‫مُرد آن چراغ و چشمه بخشکید همچنان

‫چشمه لریم، چیراخلاریم، سؤندوْلر

خورشید رفت روى جهان را گرفت غم

‫یامان یئرده گؤن دؤندى، آخشام اوْلدى

‫دنیا مرا خرابة شام است دم به دم

‫دوْنیا منه خرابهٔ شام اوْلدى

۵۱

‫قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمو

‫عم اوْغلینان گئدن گئجه قیپچاغا

‫اسبان به رقص و ماه درآمد ز روبرو

‫آى کى چیخدى، آتلار گلدى اوْیناغا

‫خوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کو

‫دیرماشیردیق، داغلان آشیردیق داغا

‫اسب کبودِ مش ممى خان رقص جنگ کرد

‫مش ممى خان گؤى آتینى اوْیناتدى

‫غوغا به کوه و درّه صداى تفنگ کرد

‫تفنگینى آشیردى، شاققیلداتدى

۵۲

‫در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب

‫حیدربابا، قره کوْلون دره سى

‫در صخره ها و کبک گداران و بندِ آب

‫خشگنابین یوْلى، بندى، بره سى

‫کبکانِ خالدار زرى کرده جاى خواب

‫اوْردا دوْشَر چیل کهلیگین فره سى

‫زانجا چو بگذرید زمینهاى خاک ماست

‫اوْردان گئچر یوردوموزون اؤزوْنه

‫این قصّه ها براى همان خاکِ پاک ماست

‫بیزده گئچک یوردوموزون سؤزوْنه

۵۳

امروز خشگناب چرا شد چنین خراب؟

‫خشگنابى یامان گوْنه کیم سالیب؟

‫با من بگو : که مانده ز سادات خشگناب؟

‫سیدلردن کیم قیریلیب، کیم قالیب؟

‫اَمیر غفار کو؟ کجا هست آن جناب؟

‫آمیرغفار دام-داشینى کیم آلیب؟

‫آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار؟

‫بولاخ گنه گلیب، گؤلى دوْلدورور؟

‫یا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار؟

‫یا قورویوب، باخچالارى سوْلدورور؟

۵۴

‫آمیرغفار سرورِ سادات دهر بود

‫آمیر غفار سیدلرین تاجییدى

‫در عرصه شکار شهان نیک بهر بود

‫شاهلار شکار ائتمه سى قیقاجییدى

با مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بود

‫مَرده شیرین، نامرده چوْخ آجییدى

لرزان براى حق ستمدیدگان چو بید

‫مظلوملارین حقّى اوْسته اَسَردى

‫چون تیغ بود و دست ستمکار مى برید

‫ظالم لرى قیلیش تکین کَسَردى

۵۵

‫میر مصطفى و قامت و قدّ کشیده اش

‫میر مصطفا دایى، اوجا بوْى بابا

‫آن ریش و هیکل چو تولستوى رسیده اش

‫هیکللى،ساققاللى، توْلستوْى بابا

شکّر زلب بریزد و شادى ز دیده اش

‫ائیلردى یاس مجلسینى توْى بابا

‫او آبرو عزّت آن خشگناب بود

‫خشگنابین آبروسى، اَردَمى

‫در مسجد و مجالس ما آفتاب بود

‫مسجدلرین، مجلسلرین گؤرکَمى

۵۶

‫مجدالسّادات خندة خوش مى زند چو باغ

‫مجدالسّادات گوْلردى باغلارکیمى

‫چون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغ

‫گوْروْلدردى بولوتلى داغلارکیمى

‫حرفش زلال و روشن چون روغن چراغ

‫سؤز آغزیندا اریردى یاغلارکیمى

‫با جَبهتِ گشاده، خردمند دیه بود

‫آلنى آچیق، یاخشى درین قاناردى

‫چشمان سبز او به زمرّد شبیه بود

‫یاشیل گؤزلر چیراغ تکین یاناردى

۵۷

آن سفره هاى باز پدر یاد کردنى است

‫منیم آتام سفره لى بیر کیشییدى

‫آن یاریش به ایل من انشا کردنى است

‫ائل الیندن توتماق اوْنون ایشییدى

‫روحش به یاد نیکى او شاد کردنى است

‫گؤزللرین آخره قالمیشییدى

‫وارونه گشت بعدِ پدر کار روزگار

‫اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلر

‫خاموش شد چراغ محبت در این دیار

‫محبّتین چیراخلارى سؤنوْبلر

۵۸

‫بشنو ز میرصالح و دیوانه بازیش

‫میرصالحین دلى سوْلوق ائتمه سى

‫سید عزیز و شاخسى و سرفرازیش

‫میر عزیزین شیرین شاخسِى گئتمه سى

‫میرممّد و نشستن و آن صحنه سازیش

‫میرممّدین قورولماسى، بیتمه سى

امروز گفتنم همه افسانه است و لاف

‫ایندى دئسک، احوالاتدى، ناغیلدى

‫بگذشت و رفت و گم شد و نابود، بى گزاف

‫گئچدى، گئتدى، ایتدى، باتدى، داغیلدى

۵۹

‫بشنو ز میر عبدل و آن وسمه بستنش

‫میر عبدوْلوْن آیناداقاش یاخماسى

‫تا کُنج لب سیاهى وسمه گسستنش

‫جؤجیلریندن قاشینین آخماسى

‫از بام و در نگاهش و رعنا نشستنش

‫بوْیلانماسى، دام-دوواردان باخماسى

‫شاه عبّاسین دوْربوْنى، یادش بخیر!

‫شاه عبّاسین دوْربوْنى، یادش بخیر!

‫خشگنابین خوْش گوْنى، یادش بخیر!

‫خشگنابین خوْش گوْنى، یادش بخیر!

۶۰

‫عمّه ستاره نازک را بسته در تنور

‫ستاره عمّه نزیک لرى یاپاردى

هر دم رُبوده قادر از آنها یکى به روز

‫میرقادر ده، هر دم بیرین قاپاردى

‫چون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دور

‫قاپیپ، یئیوْب، دایچاتکین چاپاردى

‫آن صحنة ربودنِ نان خنده دار بود

‫گوْلمه لیدى اوْنون نزیک قاپپاسى

‫سیخ تنور عمّه عجب ناگوار بود!

‫عمّه مینده ارسینینین شاپپاسى

متن اصلی ترکی آذربایجانی - ترجمهٔ فارسی  بهروز ثروتیان

۶۱

گویند میر حیدرت اکنون شده است پیر

‫حیدربابا، آمیر حیدر نئینیوْر؟

‫برپاست آن سماور جوشانِ دلپذیر

‫یقین گنه سماوارى قئینیوْر

شد اسبْ پیر و، مى جَوَد از آروارِ زیر

داى قوْجالیب، آلت انگینن چئینیوْر

‫ابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کر

‫قولاخ باتیب، گؤزى گیریب قاشینا

‫بیچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر

‫یازیق عمّه، هاوا گلیب باشینا

۶۲

‫میر عبدل آن زمان که دهن باز مى کند

‫خانم عمّه میرعبدوْلوْن سؤزوْنى

عمّه خانم دهن کجى آغاز مى کند

‫ائشیدنده، ایه ر آغز-گؤزوْنى

‫با جان ستان گرفتنِ جان ساز مى کند

‫مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنى

‫تا وقت شام و خوابِ شبانگاه مى رسد

‫دعوالارین شوخلوغیلان قاتاللار

‫شوخى و صلح و دوستى از راه مى رسد

‫اتى یئیوْب، باشى آتیب، یاتاللار

۶۳

‫فضّه خانم گُزیدة گلهاى خشگناب

‫فضّه خانم خشگنابین گوْلییدى

‫یحیى، غلامِ دختر عمو بود در حساب

‫آمیریحیا عمقزینون قولییدى

رُخساره نیز بود هنرمند و کامیاب

‫رُخساره آرتیستیدى، سؤگوْلییدى

‫سید حسین ز صالح تقلید مى کند

‫سیّد حسین، میر صالحى یانسیلار

‫با غیرت است جعفر و تهدید مى کند

‫آمیرجعفر غیرتلى دیر، قان سالار

۶۴

‫از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگان

سحر تئزدن ناخیرچیلار گَلَردى

‫غوغا به پاست صبحدمان، آمده شبان

‫قوْیون-قوزى دام باجادا مَلَردى

‫در بندِ شیر خوارة خود هست عمّه جان

‫عمّه جانیم کؤرپه لرین بَلَردى

‫بیرون زند ز روزنه دود تَنورها

‫تندیرلرین قوْزاناردى توْسیسى

‫از نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها

‫چؤرکلرین گؤزل اییى، ایسیسى

۶۵

پرواز دسته دستة زیبا کبوتران

‫گؤیرچینلر دسته قالخیب، اوچاللار

‫گویى گشاده پردة زرّین در آسمان

‫گوْن ساچاندا، قیزیل پرده آچاللار

‫در نور، باز و بسته شود پرده هر زمان

‫قیزیل پرده آچیب، ییغیب، قاچاللار

در اوج آفتاب نگر بر جلال کوه

‫گوْن اوجالیب، آرتارداغین جلالى

‫زیبا شود جمال طبیعت در آن شکوه

‫طبیعتین جوانلانار جمالى

۶۶

گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوه

‫حیدربابا، قارلى داغلار آشاندا

‫شب راه گم کند به سرازیرى، آن گروه

‫گئجه کروان یوْلون آزیب، چاشاندا

‫باشم به هر کجاى، ز ایرانِ پُرشُکوه

‫من هارداسام، تهراندا یا کاشاندا

‫چشمم بیابد اینکه کجا هست کاروان

‫اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلارى

‫آید خیال و سبقت گیرد در آن میان

‫خیال گلیب، آشیب، گئچر اوْنلارى

۶۷

‫اى کاش پشتِ دامْ قَیَه، از صخره هاى تو

‫بیر چیخئیدیم دام قیه نین داشینا

‫مى آمدم که پرسم از او ماجراى تو

‫بیر باخئیدیم گئچمیشینه، یاشینا

‫بینم چه رفته است و چه مانده براى تو

‫بیر گورئیدیم نه لر گلمیش باشینا

‫روزى چو برفهاى تو با گریه سر کنم

‫منده اْونون قارلاریلان آغلاردیم

‫دلهاى سردِ یخ زده را داغتر کنم

‫قیش دوْندوران اوْرکلرى داغلاردیم

۶۸

‫خندان شده است غنچة گل از براى دل

‫حیدربابا، گوْل غنچه سى خنداندى

‫لیکن چه سود زان همه، خون شد غذاى دل

‫آمما حئیف، اوْرک غذاسى قاندى

‫زندانِ زندگى شده ماتم سراى دل

‫زندگانلیق بیر قارانلیق زینداندى

‫کس نیست تا دریچة این قلعه وا کند

‫بو زیندانین دربچه سین آچان یوْخ

‫زین تنگنا گریزد و خود را رها کند

‫بو دارلیقدان بیرقورتولوب، قاچان یوْخ

۶۹

‫حیدربابا، تمام جهان غم گرفته است

‫حیدربابا گؤیلر بوْتوْن دوماندى

‫وین روزگارِ ما همه ماتم گرفته است

‫گونلریمیز بیر-بیریندن یاماندى

‫اى بد کسى که که دست کسان کم گرفته است

‫بیر-بیروْزدن آیریلمایون، آماندى

‫نیکى برفت و در وطنِ غیر لانه کرد

‫یاخشیلیغى الیمیزدن آلیبلار

‫بد در رسید و در دل ما آشیانه کرد

‫یاخشى بیزى یامان گوْنه سالیبلار

۷۰

‫آخر چه شد بهانة نفرین شده فلک؟

‫بیر سوْروشون بو قارقینمیش فلکدن

‫زین گردش زمانه و این دوز و این کلک؟

‫نه ایستیوْر بو قوردوغى کلکدن؟

‫گو این ستاره ها گذرد جمله زین اَلَک

‫دینه گئچیرت اولدوزلارى الکدن

‫بگذار تا بریزد و داغان شود زمین

‫قوْى تؤکوْلسوْن، بو یئر اوْزى داغیلسین

‫در پشت او نگیرد شیطان دگر کمین

‫بو شیطانلیق قورقوسى بیر ییغیلسین

۷۱

اى کاش مى پریدم با باد در شتاب

‫بیر اوچئیدیم بو چیرپینان یئلینن

‫اى کاش مى دویدم همراه سیل و آب

‫باغلاشئیدیم داغدان آشان سئلینن

‫با ایل خود گریسته در آن ده خراب

‫آغلاشئیدیم اوزاق دوْشَن ائلینن

‫مى دیدم از تبار من آنجا که مانده است؟

‫بیر گؤرئیدیم آیریلیغى کیم سالدى

‫وین آیه فراق در آنجا که خوانده است؟

‫اؤلکه میزده کیم قیریلدى، کیم قالدى

۷۲

‫من هم به چون تو کوه بر افکنده ام نَفَس

‫من سنون تک داغا سالدیم نَفَسى

‫فریاد من ببر به فلک، دادِ من برس

‫سنده قئیتر، گوْیلره سال بو سَسى

‫بر جُغد هم مباد چنین تنگ این قفس

‫بایقوشوندا دار اوْلماسین قفسى

‫در دام مانده شیرى و فریاد مى کند

‫بوردا بیر شئر داردا قالیب، باغیریر

‫دادى طَلب ز مردمِ بیداد مى کند

‫مروّت سیز انسانلارى چاغیریر

۷۳

تا خون غیرت تو بجوشد ز کوهسار

‫حیدربابا، غیرت قانون قاینارکن

‫تا پَر گرفته باز و عقابت در آن کنار

‫قره قوشلار سنن قوْپوپ، قالخارکن

‫با تخته سنگهایت به رقصند و در شکار

‫اوْ سیلدیریم داشلارینان اوْینارکن

برخیز و نقش همّت من در سما نگر

‫قوْزان، منیم همّتیمى اوْردا گؤر

‫برگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر

‫اوردان اَییل، قامتیمى داردا گؤر

۷۴

‫دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاه

‫حیدربابا . گئجه دورنا گئچنده

‫کوْراوْغلى در سیاهى شب مى کند نگاه

‫کوْراوْغلونون گؤزى قارا سئچنده

‫قیرآتِ او به زین شده و چشم او به راه

‫قیر آتینى مینیب، کسیب، بیچنده

‫من غرق آرزویم و آبم نمى برد

‫منده بوردان تئز مطلبه چاتمارام

‫ایوَز تا نیاید خوابم نمى برد

‫ایوز گلیب، چاتمیونجان یاتمارام

۷۵

‫مردانِ مرد زاید از چون تو کوهِ نور

‫حیدربابا، مرد اوْغوللار دوْغگینان

‫نامرد را بگیر و بکن زیر خاکِ گور

‫نامردلرین بورونلارین اوْغگینان

چشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زور

‫گدیکلرده قوردلارى توت، بوْغگینان

‫بگذار برّه هاى تو آسوده تر چرند

‫قوْى قوزولار آیین-شایین اوْتلاسین

‫وان گلّه هاى فربه تو دُنبه پرورند

‫قوْیونلارون قویروقلارین قاتلاسین

۷۶

‫حیدربابا، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد!

‫حیدربابا، سنوْن گؤیلوْن شاد اوْلسون

‫شَهد و شکر به کام تو، عمرت زیاد باد!

‫دوْنیا وارکن، آغزون دوْلى داد اوْلسون

‫وین قصّه از حدیث من و تو به یاد باد!

‫سنن گئچن تانیش اوْلسون، یاد اوْلسون

‫گو شاعرِ سخنورِ من، شهریارِ من

‫دینه منیم شاعر اوْغلوم شهریار

‫عمرى است مانده در غم و دور از دیارِ من

‫بیر عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار

زندگي نامه آلبرت انيشتين

آلبرت انيشتين در چهاردهم مارس 1879 در شهر اولم كه شهر متوسطي از ناحيه و ورتمبرگ آلمان بود متولّد شد. امّا شهر مزبور در زندگي او اهميتي نداشته است. زيرا يك سال بعد از تولّد او خانواده وي از اولم عازم مونيخ گرديدند.

پدر آلبرت، هرمان انيشتين كارخانه كوچكي براي توليد محصولات الكترو شيميايي داشت و با كمك برادرش كه مدير فني كارخانه بود از آن بهره برداري مي كرد. گر چه در كار معاملات بصيرت كاملي نداشت. پدر آلبرت از لحاظ عقايد سياسي نيز مانند بسياري از مردم آلمان گرچه با حكومت پروسي ها مخالفت داشت امّا امپراطوري جديد آلمان را ستايش مي كرد و صدر اعظم آن «بيسمارك» و ژنرال «مولتكه» و امپراطور پير يعني «ويلهم اول» را گرامي مي داشت. مادر انيشتين كه قبل از ازدواج پائولين كوخ نام داشت، بيش از پدر زندگي را جدي مي گرفت و زني بود اهل هنر و صاحب احساساتي كه خاصّ هنرمندان است و بزرگترين عامل خوشي او در زندگي و وسيله تسلاي وي از علم روزگار، موسيقي بود.

آتش از بـرق نگاهت ريختي بـر جان من

خواستي تا در ميان شعله ها آبم کني

مهدي سهيلي

آتش پـــــر از قهــــــر تــــو مــي گفت: بـــــــرو

جذبه ي چشم پر از مهر تو مي گفت بايست

بهروز ياسمي

آتش عشق پس از مــرگ نگــردد خــامـــوش

اين چراغي است کزين خانه به آن خانه برند

حافظ

آخـــــــر از راه دل و ديـــــده سر آرد بيــــــــرون

نيش آن خار که از دست تو در پاي من است

فرخي يزدي

آخر به اسارت دل حسرت زده خــو کرد

شادم که دگر ياد گريز از قفسم نيست

فريدون توللي

آخـر چــه شد کـه اين همـــه نامهـــربان شدي

چيزي که خوش نداشتم اي دوست، آن شدي

شعبان کرم دخت

آدميـــزاد اگــر بي ادب است آدم نيست

فرق در بين بني آدم و حيوان ادب است

فصاحت رازي

آسايش دو گيتي تفسير اين دو حرف است

بـــــا دوستـــان مــــروت با دشمنـان مـــدارا

حافظ

آسمان بــوي اجابت مي دهـــد

بس که قنديل دعا آويخته است

عبدالجبار کاکايي

آشناي تــــو  به دل غيــر تــو را ره ندهـد

که نسازند به يک خانه دو بيگانه به هم

صغير اصفهاني

آنچه از دریـــا بـه دریـــا می رود

از همان جا کامد، آنجا می رود

مولوی

آواره همچـو خــار هراسان ز بــاد مست

خاکستر خیـال ز دستم عنـان گسست

محمد حسن آرش نیا

آسمان نگاه خسته ی من خانه ی ابر های باران زاست

نیستــی و نبــودنت تنهــا غصـــه ی آفتابگــردان هاست

حامد ابراهیمی

آمدی چشم گشودی و خزانم کردی

اولین شاعـــر چشمــان وزانم کردی

سید اسحاق افضلی

اگـــر به زلف دراز تــــو دست مــا نرسـد

گناه بخت پريشان و دست كوته ماست

حافظ

اي نسيم سحــــر آرامگــه يار كجاست

منزل آن مه عاشق كش عيار كجاست

حافظ

اي غايب از نظـر به خــدا مي سپارمت

جانم بسوختي و به دل دوست دارمت

حافظ

از خــــدا جـوييـــم تــوفيـــق ادب

بي ادب محروم ماند از لطف رب

سعدي

از دل تنـگ اسيـــران قفس يـــاد كنيـد

اي كه داريد نشيمن به لب بامي چند

عاشق اصفهاني

از دوست بــه يـادگار دردي دارم

كان درد به هـــزار درمــان ندهم

مولوي

از عشق من به هر سو در شهر، گفتگويي ست

مــــن عاشــق تــو هستــــم، ايــن گفتـــگو ندارد

شهريار

از گلوي خــود بريـــدن وقت حاجت همت است

ورنه هر كس وقت سيري پيش سگ نان افكند

صائب

از مكافات عمـل غافل مشو

گندم از گندم برويد جو ز جو

خواجه عبدالله انصاري

از مردم افتاده مدد گير كه اين قوم

بـا بي پــر و بالي، پر و بال دگرانند

صائب تبريزي

از منست اين غم كه بر جان منست

ديگـــر اين خــود كرده را تدبير نيست

فروغ فرخزاد

از وصل تو گر نيست نصيبم عجبي نيست

هم ظلمت و هم نـــور به يك جا نتوان ديـد

عبدالله الفت

از يـــاد تـــو بـــر نداشتــم دست هنـوز

دل هست به ياد نرگست مست هنوز

شهريار

استخــوان سر فرهـــاد فـــرو ريخت ز هم

ديده اش در ره شيرين نگران است هنوز

عبرت نائيني

اشــك گــــــرم و آه ســـــرد و روي زرد و ســـوز دل

حاصل عشقند و من اين نكته مي دانم چو شمع

علي اطهري كرماني

اغلب كسان كه پرده ي همت دريده اند

در كــــودكــــي محبت مـــادر نديـــده اند

شهريار

افسرده ايم و خسته دل از هرچه هست و نيست

شايــــد بــــه بـــوي زلف تـــــو خــــور را دوا كنيــم

محمد عزيزي

افسوس كه افسانه سرايان همه خفتند

انـــــدوه كه انـــــدوه گساران همـه رفتند

بهار

اگر آلوده شد گوهر به يك ننگ

نشويـــد آب دريـــا ازو رنــــــگ

فخرالدين اسعد گرگاني

اگر اهل دلي ديدي، سلام من رسان بر وي

كه كمتر يافتم هر جا فزون تر جستجو كردم

صابر همداني

اگــر با غيـــرتي با درد باشي

و گـر بي غيرتي نامرد باشي

عبيد زاكاني

اگر بيني كه نابينـا و چــاه است

اگر خاموش بنشيني گناه است

صائب تبريزي

اگر داري اي مـرد فرزانه هوش

به تعمير دل هاي ويرانه كوش

صباي كاشاني

اگر لــذت تــــرك لــذت بــداني

دگر لـذت نفس، لـذت نخواني

سعدي

امشبي را كه در آنيم غنيمت شمريم

شايد اي جــان نرسديم به فـرداي دگر

عماد خراساني

اول اندر كوي او جز نقش پاي ما نبود

آخر آنجا از هجوم خلق، جاي ما نبود

وصال شيرازي

اي بي خبر از سوخته و سوختني

عشق آمـــدني بــود نه آمـوختني

سنايي

اي خوشا آن دل كه آزاري نمي آيد از او

غيـــر كـــار عاشقي كاري نمي آيد از او

رهي معيري

اي دوست بر جنازه دشمن چو بگذري

شادي مكن كه بـر تو همين ماجـرا رود

سعدي

اي دوست به كام دشمنانم كردي

بــــودم چو بهـار چون خزانم كردي

حافظ

اي دوست دزد حاجب و دربان نمي شود

گرگ سيه درون، سگ چوپـان نمي شود

پروين اعتصامي

اي دوست زلف خود را در دست باد مگذار

مگـــــذار هستي مــــا بــــر باد رفته باشد

امير اتابكي

اي سر و پاي بسته به آزادي منـاز

آزاده منم كه از همه عالم بريده ام

رهي معيري

اي شب از روياي تو رنگين شده

سينه ام از غم تو سنگين شده

فروغ فرخزاد

اي عشق همه بهانـه از تست

من خامُشم اين ترانه از تست

هوشنگ ابتهاج

اي كه دستت مي رسد كاري بكن

پيش از آن كــز تـــو نيايــد هيچ كار

سعدي

اي گل تازه كه بويي ز وفا نيست تو را

خبر از سرزنش خار جفا نيست تو را؟

وحشي بافقي

اينجـا منم و شب و درونـي خالي

اي كاش كه در بساط ما آهي بود

سلمان هراتي

اي نگــــاهت نخـــي از مخمــــل و از ابـــريشم

چند وقت است كه هر شب به تو مي انديشم

بهروز ياسمي

اين نقد بگير و دست از آن نسيه بدار

كاواز دهل شنيدن از دور خوش است

خيام نيشابوري

اي فلك انـــدوه شيرين بـــر دل خسرو منـه

كاين بضاعت را خريداري به از فرهاد نيست

جامي

ای قوم بـه حج رفتــه کجایید کجایید

معشوق همین جاست بیایید بیایید

مولانا

امــــروز پاس صحبت یـــار قدیــم دار

فردا چه سود که بگویند حبیب رفت

مولانا

از کیمیای آدمی قطمیر مـردم می شود

ماخولیای مهتری سگ می کند بلعام را

سعدی

قطمیر=سک اصحاب کهف

بلعم باعورا=عابد مستجاب الدعوه زمان حضرت موسی (ع) که به امر خدا سگ شد

اگر آن تـــرک شیــرازی بدست آرد دل مــا را

به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

حافظ

اگـــر آن تـــرک شیـــرازی بــه دست آرد دل مــا را

به خال هندویش بخشم سر و دست و تن و پا را

شهریار

اگر آن تــرک شیـرازی به دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم تمام روح و اجزا را

صائب

الا ای پیــــر فرزانـــــه مکـــن منعم ز میخــانه

که من در ترک پیمانه دلی پیمان شکن دارم

حافظ

از آتش فراغت شرحی شنیده بودم

لیکن درون آتش خود را ندیــده بودم

عارف طوطی همدانی

از برای غم ما سینه ی دنیا تنگ است

بهر این مـوج خروشان دل دریا تنگست

بهادر یگانه

از تو وفـا نخیـزد، دانی که نیک دانم

وز من جفا نیاید دانم که نیک دانی

خاقانی

از خوان این بزرگان دستی بشوی و بگذر

کان جـا ز خوردنی ها غیر از قسم نباشد

بیدل دهلوی

از در در آمدی و من از خود به در شدم

گویی کز این جهان به جهان دگر شدم

سعدی

از غـم خبــری نبـود، اگــر عشق نبــود

دل بود، ولی چه سود اگر عشق نبود؟

قیصر امین پور

از گریه سوختیم و تو آهی نمی کنی

در آب و آتشیم و نگاهـــی نمـی کنی

فغانی

از ناز چه می خندی بر دیده که می گرید؟

این دیـده زمانی نیــز خندیده که می گرید

علی اشتری

اگر از جانب معشوق نباشد کششی

کوشش عـاشق بیچاره بجایی نرسد

مولوی

اگر در دیده ی مجنون نشینی

به غیــر از خوبـی لیلی نبینی

وحشی بافقی

الفبـــای دلـت را دوست دارم

همین حالا برایم نامه بنویس

محمد رضا مهدی زاده

امشب تو را بخوبی نسبت به ماه کردم

تــو خوب تر ز ماهی، مــن اشتباه کردم

فروغی بسطامی

انــــدر دل بی وفـا غم و ماتم بــاد

آن را که وفا نیست ز عالم کم باد

مولانا

این سبـزه که امروز تماشاگه توست

فردا همه از خاک تو بر خواهد رست

خیام

ای دل مباش یکدم خالی ز عشق و مستی

وانگــه بـــرو کــه رستی از نیستی و هستی

حافظ

ای که دایم به خویش مغروری

گـر تـرا عشق نیست معذوری

حافظ

ای پـــــادشه خوبــــان داد از غــــم تنهایــی

دل بی تو به جان آمد وقت است که باز آیی

حافظ

اگر سفر بروی بی خبر، زبانم لال

بمانده آه دلم پشت در، زبانم لال

فاطمه آتش پیکر

ایجـــاز شاعـــرانـــه چشم تـــــو تاکنــون

ما را کشانده  است به اعجازی از جنون

مرتضی آخرتی

امشب به قصه دل من گوش می کنی

فــــردا مرا چــو قصه فرامـوش می کنی

هوشنگ ابتهاج

ای چشم تو از هر چه غزل گیراتر

لبخنـــد تـو از خنـــده ی گل زیباتر

کورس احمدی

ایـن شب مهتــابی ام را با تو قسمت می کنم

تا سحر بی خوابی ام را با تو قسمت می کنم

محمد رضا احمدی فر

به صحرا بنگرم صحرا تو بينم

بــه دريـــا بنگرم دريا تو بينم

باباطاهر عريان

بر آستان جانان گــر سر تـوان نهادن

گلبانگ سربلندي بر آسمان توان زد

حافظ

با آنکه ز مــا هيچ زمــان يــاد نکردي

اي آنکه نرفتي دمي از ياد، کجايي؟

حزين لاهيجي

با اين عطش تا چشمه، ديگر دير خواهد شد

دريـــا اگـــر باشـــد دلت تبخيــــر خــواهد شد

محمد علي بهمني

بــا خـــدا بـــاش و پادشـــاهـي کن

بي خدا باش و هر چه خواهي کن

مجلسي

باران که در لطافت طبعش خلاف نيست

در بـــاغ لاله رويــد و در شـــوره زار خس

سعدي

بـــار درخت علـــم نباشد مگــر عمل

با علم اگر عمل نکني شاخ بي بري

سعدي

با رشتــه ي زلف تــــوام امشب سر راز است

افسوس که شب کوته و اين رشته دراز است

هدايت طبرستاني

بــــــار محبــت از همــــــه بــاري گران تر است

وان کس کشد که از همه کس ناتوان تر است

فروغي بسطامي

با ضعيفان هر که گرمي کرد عالم گير شد

ذره پــــرور باش تـــا خورشيـــد تابانت کند

ظلي تبريزي

با عقل، آب عشق به يک جو نمي رود

بيچاره مـــن که ساختــه از آب و آتشم

شهريار

پرتـــو عمــــر چراغی ست که در بزم وجود

به نسیم مژه بر هم زدنی، خاموش است

سایر مشهدی

پدرم گفت و چه خوش گفت که در مکتب عشق

هــــر کسی لایـــق آن نیست کـــه بـــــردار شود

شال بافان

پرخاش که از هـر دهنی تلخ چو زهر است

چــــون از لب شیرین تــــو افتــاد شکر شد

ابوالحسن ورزی

پدر، آن تیشه که بر خاک تو زد دست اجل

شیشه ای بــود کـه شد باعث ویرانی من

پروین اعتصامی

پروانه صفت دیــده به او دوختــه بودم

وقتی که خبر دار شدم سوخته بودم

عاشق اصفهانی

پروانـه به یک سوختــن آزاد شد از شمع

بیچاره دل ماست که در سوز و گدازست

وصال شیرازی

پـــرواز مـن به بــال و پـــر توست، زینهــار

مشکن مرا که می شکنی بال خویش را

صائب تبريزی

پروانه سوخت، شمع فرو مرد، شب گذشت

ای وای مـــن که قصـــه ی دل نـاتمــــام ماند

مهدی سهیلی

پیری به رخ ما خط از آن روی کشیده است

تا خوانی از این خط که ز دنیـا چـه کشیدم

امیری فیروزکوهی

پیوستگی به حـــق ز دو عالم بریدن است

دیدار دوست، هستی خود را ندیدن است

بیدل دهلوی

تو طاعت حق کنی به امید بهشت

نه نه تو نه عاشقی که مـزدوری تـو

شیخ بهایی

تو همچو صبحی من شمع خلوت سحرم

تبسمی کن و جان بین که همــی سپرم

حافظ

تا بوده چشم عاشق در راه يار بوده

بي آنكه وعده باشـــد در انتظار بوده

ضميري

تا به فــراق خو كنم صبر من و قرار كو؟

وعده ي وصل اگر دهد طاقت اتظار كو؟

كلجاري

تا تـــو مـــراد من دهي كشته مـــرا فراق تــو

تا تو به داد من رسي، من به خدا رسيده ام

رهي معيري

تا چند بسته ماندن در دام خود فريبي

بـا غيــــر آشنـــايي، با آشنـــا غريبي؟

ساعد باقري

تا قفل قفس باز شد آن سوخته پر رفت

دلــــواپس مــا بـــود وليكن به سفر رفت

بنفشه نيك گو

تـــا نگـــريد طفلك حلــــوا فـروش

ديگ بخشايش كجا آيد به جوش

مولوي

ترسم اي مرگ نيايي تو و من پير شوم

آنقــدر زنــده بمانم كه ز جان سير شوم

فرخي يزدي

تنـــي آلــــوده درد و لبــريــــز غــــــــــم دارم

ز اسباب پريشاني تو را اي عشق كم دارم

ابوالحسن ورزي

تـــو درياي مــن بودي آغوش وا كن

كه مي خواهـد اين قوي زيبا بميرد

حميدي شيرازي

تو عهد كرده اي كه كشاني به خون مرا

من جهــد كرده ام كه به عهدت وفا كني

فروغي بسطامي

تو مپندار كــه خاموشي من

هست برهان فراموشي من

حميد مصدق

تجلی گه خود کرد خدا دیده ی ما را

در ایــن دیـده در آیید و ببینید خدا را

صفای اصفهانی

تو مو می بینی و مجنون پیچش مو

تـــو ابـرو بيني و  او اشارت های ابرو

وحشی بافقی

تـا چند عمــــر در هــــوس و آرزو رود

ای کاش این نفس که بر آمد فرو رود

جلال الدین همایی

ترا که هر چه مراد است در جهان داری

چــــه غم ز حـــال ضعیفان ناتوان داری

حافظ

تو را با غیــــر می بینم، صدایم در نمی آید

دلم می سوزد و کاری ز دستم بر نمی آید

مهدی اخوان ثالث

ثـــوابت باشـــد ای دارای خـرمـن

اگر رحمی کنی بر خوشه چینی

حافظ

ثــواب روزه و حج قبـــول آن کس بــــرد

که خاک میکده ی عشق را زیارت کرد

حافظ

ساقی و مطرب و می جمله مهیاست ولی

عیش بی یـــار مهیـا نشود یـــار کجـاست؟

حافظ

سر آن نــــدارد امشب که برآیـــد آفتابی

چه خیال ها گذر کـرد و گذر نکرد خوابی

سعدی

ساقیـا آمـــدن عیــد مبـــارک بادت

وان مواعید که کردی مرود از یادت

حافظ

سالکی گفتا چه داری آرزو؟ گفتم، سکوت

معنی صد نکته را در یک سخـن پیچیده ام

معیني کرمانشاهی

سال ها رفت و ز یـــادم نــــرود دوست هنوز

تا چه کردم که مرا دشمن جان اوست هنوز

مشفق کاشانی

سخت می ترسم به حیـــرت انتظارم بگذرد

رفته باشم از خود آن ساعت که یارم بگذرد

الهی تبریزی

سرا پا اگـر زرد و پژمــرده ایم

ولی دل به پاییز نسپرده ایم

قیصر امین پور

سرايي را كه صاحب نيست ويراني است معمارش

دل بـي عشق مي گــــردد خــــراب آهسته آهسته

صائب

سر بسته ماند بغض گره خـورده در دلم

آن عقده هاي گره گشا در گلو شكست

قيصر امين پور

سرزنشم مكن اگر از همه پا كشيده ام

طبع لطيف آدمي با همـه سر نمي كند

مهدي سهيلي

سر گشته چو پرگار همـه عمر دويديم

آخر به همان نقطه كه بوديم رسيديم

امام فخر رازي

سيل بر خانه ي من زور چـرا مي آرد؟

من كه بي وقت در خانه ي بازي نزدم

صائب تبريزي

سوزد دل از براي من و من براي دل

امشب اميـــدوار شــدم از وفـاي دل

عماد خراساني

سال ها دل خستـــه از بــار غم ایـــام بـــودم

ای غمت نازم که از دوش دلم بر داشت باری

ابو تراب جلی

سلطان سرا پرده ی عشقش چو نظر کرد

افروخت به نــــور رخ خـــود جملـه جهان را

مولوی

سحر به سوی نسیمت به مژه جان سپردم

اگــــر امـــان دهــــد امشب فــراق تا سحـرم

ادیب نیشابوری

سر برگ گل نـدارم به چه رو روم به گلشن

که شنیده ام ز گل ها همه بوی بی وفائی

عراقی

سرو یک پای اگر قـد تو بیند درباغ

زیر دامن ز خجالت بکشد پای دگر

فرهنگ شیرازی

سگ قصـــاب تـوام خورده ز جانــم جگــری

خون جگر می خورم از من جگری باز مگیر

ظهیر فاریابی

سر بـــــر دم تیغ تــــو نهادیم به مـــــردی

کس نیست در این عرصه به مردانگی ما

فروغی

سنگ هایی که من از یاد تو بر سینـه زدم

کعبه ای می شد اگر خانه بنــا می کـــردم

شب شد که شکوه ها زه دل تنگ بر کنيم

ناليـــم آنقـــدر کــــه دلــــي را خبـــــر کنيم

طبيب اصفهاني

شب فراق ندانــــد که تا سحــر چنـــد است

مگر کسي که به زندان عشق در بند است

سعدي

شب که در بستم و مست از مي نابش کردم

مـــاه اگـــر حلقـــه به در کـــوفت جوابش کردم

فرخي يزدي

شبي مجنون به ليلي گفت کاي محبوب بي همتا

تـــو را عاشق شود پيـــدا ولي مجنون نخواهد شد

حافظ

شخصي همه شب بر سر بيمار گريست

چـــون روز شــد او بمــرد و بيمــار بزيست

سعدي

شد چو مهمان من آن شمع شب افروز امشب

کــاش تــــا صبــــح قيـــامت نشـــود روز امشب

بابا نصيبي

شـــدم از يـــــاد تـو چون قصه فراموش ترين

اي دل از وسوسه ي زلف تو مغشوش ترين

بهروز ياسمي

شـــرح اين آتش جان سوز نگفتن تا کي؟

سوختم، سوختم ايـــن راز نهفتن تا کي؟

وحشي بافقي

شعــــر نوري ز عــرش زاينـده است

زان چو عرش استوار و پاينده است

اوحدي

شعر و شرع و عرش از هم خواستند

اين دو عالــم زين ســه حرف آراستند

عطار

شکر خوشست و ليکن حلاوتش تو نداني

من اين معامله دانم که طعم صبر چشيدم

سعدي

شکر نعمت نعمتت افزون کند

کفــر نعمت از کفت بيرون کند

سعدي

شکست آخـــر سکوت خــــانه ي مــن

کسي در مي زند، عشق است شايد

محمدرضا مهدي زاده

شمع را شاهد احوال من و خويش مگردان

خلوتي خواستـه ام با تــو که تنها بنشينم

سيمين بهبهاني

شوق شهرت رفت و ذوق آرزوها هـم کـه مُرد

موي کم کم شد سپيد، از خواب بيدارم کنيد

معيني کرمانشاهي

شب با صـداي تــو بيــدار مي شود

خورشيد در مدار تو پرگار مي شود

شعبان کرم دخت

شايد که به عشق نيک انديشه کنيم

فرهـــاد شويـم و عاشقي پيشه کنيم

سلمان هراتي

شادي مکن از زادن و شيـون مکن از مرگ

زين گونه بسي آمد و زين گونه بسي رفت

هوشنگ ابتهاج

شايـان تمـاشاي تــو دل باختن است

بي خويش به ديدار تو پرداختن است

مشفق کاشاني

شــــادي نـــدارد آنکـه نـــدارد به دل غمي

آن را که نيست عالم غم، نيست عالمي

همايي

شبی در نجد وجـدی داشتم از عشق با مجنـون

گهــی او می زدی بر سر گهی مـن داد می کردم

عباسقلی مظهر

شگفت مانده ام از کار خویش کز غم عشق

میـان اشک شــدم غــرق و بـــاز شعــله ورم

بهادر یگانه

شمع را باید ازین خانه به در بردن و کشتن

تا به همسایه نگویــد که تــو در خانه مایی

صبح روزی پشت در می آید و من نیستم

قصه ی دنیا بـــه سر می آید و من نیستم

میثم امانی

صمنا با غم عشق تو چه تدبیر کنم

تا به کی در غم تـو ناله شبگیر کنم

حافظ

صبـــر بــر جـور رقیب چــه کنــم گـر نکنم؟

همه دانند که در صحبت گل خاری هست

سعدی

صبــر بــر درد، نه از همت مردانه ی ماست

درد از او، صبـر از او، همت مردانـه از اوست

مصاحبی نائینی

صبـــر تلخ آمـــد و لیکن عـاقبت

میوه ی شیرین دهد پر منفعت

مولوی

صبر و ظفر دوستان قدیمند

بر اثـــر صبــر نوبت ظفـر آید

حافظ

صد حیف که ما پیران جهان دیده نبودیم

روزی کــــه رسیــدیم بـــه ایــام جــوانی

واعظ قزوینی

صد خانه اگر به طاعت آبــاد کنی

زان به نبود که خاطری شاد کنی

سمنانی

صد هزاران کعبه را دیدم به خلوتگاه دل

عشق را نازم که بـر رویم در دل باز کرد

منیر لاهوری

صراف سخن باش و سخن بیش مگو

چیــزی کـه نپرسند تــو از پیش مگــو

سعدی

صفـــایی نـــدارد ارسطــو شدن

خوشا پر گشودن، پرستو شدن

سید حسن حسینی

صورت نبست در دل ما كينه كسي

آئينه هر چــه ديد فرامـوش مي كند

سليم طهراني

صــد نامــه نوشتیـم و جــوابـی ننوشتـی

این هم که جوابی ننویسند جوابی است

طبق قانون مصوب شده در چشمانت

بایــد یک عمـر بمانند به در چشمانت

حامد ابراهیمی

طاعت آن نیست که بــر خاک نهی پیشانی

صدق پیش آر که اخلاص به پیشانی نیست

سعدی

طاعت از دست نیایـــد گنهـی بایـــد کرد

در دل دوست به هر حیله رهی باید کرد

نشاط اصفهانی

طبعی به هم رسان که بسازی عالمی

یا همتی که از سر عالم تــوان گــذشت

کلیم کاشانی

طبیب شهـــر که هـــر درد را دوایـــی گفت

به درد عشق نداند کسی چه درمان گفت

وصال شیرازی

طلب کردم ز دانایی یکی پند

مــرا بفرمود بـا نــادان مپیوند

سعدی

طیران مرغ دیدی، تو ز پای بند شهوت

بـــه در آی تـــــا بینی، طیــــران آدمیت

سعدی

عمرت تا به کي به خود پرستي گذرد

يـــا در پــي هستي و نيستي گـــذرد

خيام نيشابوري

علي اي همـاي رحمت تو چه آيتي خدا را

که به ما سوا فکندي همه سايه ي هما را

شهريار

عقربه باز پشت دستم را می گزد که قرار نزدیک است

لحظه های بــه بار آمـدن شاخه ی انتظار نزدیک است

مرتضی آخرتی

عاشق آنست که فکر سر و سامانش نیست

پیـرهـن گـر بــه تنش هست گریبانش نیست

نادم لاهیجی

عاشق اگر بیند ستم، کی شکوه از یارش کند

بلبل نمی رنجـــد ز گل، هــر چنـــد آزارش کنند

فایض ابهری

عاشقان چون عهد با جانان کنند

جـــان شیرین بــر سر پیمان کنند

محمود شاهرخی

عــاشقـــــــان را بگـذاریـــد بنالنـــــد همــــه

مصلحت نیست که این زمزمه خاموش کنید

معیني کرمانشاهی

عاشقی را شرط تنهـــا نالــه و فریـاد نیست

تا کسی از جان شیرین نگذرد فرهاد نیست

میرزاده عشقی

عاشقی شیوه رندان بلا کش باشد

نــاز پــرورده، تنعم نبرد راه به دوست

حافظ

عاشقی مقدور هر عیاش نیست

غم کشیـدن صنعت نقاش نیست

بیدل

عاقبت گرگ زاده گرگ شود

گر چه با آدمی بـزرگ شود

سعدی

 عاقبت یک روز، مغرب محو مشرق می شود

عاقبت غــربی ترین دل نیز عـاشق می شود

خلیل ذکاوت

عجبست اگر توانم که سفر کنم ز دستت

بـــه کجــا رود کبوتـــر که اسیــر بــاز باشد

سعدی

عشق آتش بـــود و خانــه خــرابـی دارد

پیش آتش دل شمع و پر پروانه یکیست

عماد خراسانی

عشقبازی را چه خوش فرهاد مسکین کرد و رفت

جــــان شیــریــن را فـــــدای شیـــرین کـــرد و رفت

فرخی یزدی

 عشق بغضی بود و ناگهان شکست

سخت بــود اما چقدر آسان شکست

سهیل محمودی

عشق داغی است که تا مرگ نیاید نرود

هـــر که بــر چهره از این داغ نشانی دارد

سعدی

عشق، شیریست قـوی پنجه و می گوید فاش

هـــر کـــه از جـــان گــذرد بگــذرد از بیشه ی ما

ادیب نیشابوری

عشق و درویشی و انگشت نمایی و ملامت

همــه سهل است، تحمـــل نکنم بــار جدایی

سعدی

عقل پرسید که دشوارتر از مردن چیست

عشق فرمود فراق از همه دشوارتر است

فروغی بسطامی

عمری به جز بیهوده بودن سر نکردیم

تقــــویم ها گفتنــد و مــــا باور نکردیم

قیصر امین پور

عهـــد و پیمان تـــو با مـــا و وفــا با دگران

ساده دل من که قسم های تو باور کردم

شهریار

عنان به دست فرومايگان مده، زنــهار

 كه در مصالح خود خرج مي كنند تو را

صائب تبريزي

عجب نبـود ز خاکش تا قیامت بـوی خون آید

بیابانی که آب از دیده ی من میخورد خارش

طبیب اصفهانی

عمـــررفت و از تــو مـــا را صـــد پریشــانی هنـوز

وه، چه عمرست این که حال ما نمی دانیهنوز

هلالی جغتایی

غافل از مور مشو گرچه سلیمان باشی

کـه ز هـــر ذره بــــه درگـاه خــــدا راه بود

صائب تبریزی

غرق خون بـــود و نمی مرد ز حسرت فرهـاد

خواندم افسانه ی شیرین و به خوابش کردم

فرخی یزدی

غلط است این که گویند به دل رهست دل را

دل مــن ز غصـــه خون شـد، دل تو خبر ندارد

عرضی شیرازی

غم به هـــر جا کـه رود سرزده آیـــد، بـه دلم

چه کنم؟ خانه ی من بر سر راه افتاده است

سنجر کاشانی

غمگین مکن اگر نکنی شاد خاطری

گــر مرهم دل نشوی نیشتر مبــاش

صائب تبریزی

غمناک نباید بود از طعن حسود ای دل

شاید که چو وابینی خیر تو درین باشد

حافظ

غیبت نکرده ای که شوم طالب حضور

پنهــان نگشته ای که هویـدا کنم تو را

فروغی بسطامی

غیر از گهر عشق که پاینده و باقی است

باقی همـــه چون مـــوج، ز دریـــا گذرانند

سعدی

غــافــل مشــو ز پـــــاس دل بــي قـــرار مـــن

کاين مرغ پرشکسته قفس هاشکسته است

صائب تبريزي

فارغی از قدر جوانی که چیست

تـا نشوی پیــر ندانی که چیست

نظامی

فاش می گویم و از گفته ی خود دلشادم

بنـــده ی عشقم و از هـــر دو جهـان آزادم

حافظ

فرزند بنده ای است خدا را، غمش مخور

تـــو کیستی که بــه ز خـــدا بنــده پروری

سعدی

فرض ایزد بگذاریم و بـه کس بد نکنیم

آنچه گویند روا نیست نگوییم رواست

حافظ

فریاد که از عمر جهان هر نفسی رفت

دیدیم کزین جمــع پراکنـده کسی رفت

هوشنگ ابتهاج

فریاد که گر تشنه در این شهر بمیرم

جز دیده کس آبی به لب من نچکانـد

خواجوی کرمانی

فکر فردای خود امروز، کن ای مرد خدا

کـه کسی یـاری تــو، غیر تو فردا نکند

صادق سرمد

فلک جـــز عشق محــرابی نـدارد

جهان بی خاک عشق آبی ندارد

نظامی

فـــردا کـــه خلایــق را دیــوان جـــزا باشد

هر کس عملی دارد ما چشم به انعامی

فراموشم مکـــن چـون مـــن فراموشت نخواهم کرد

تو در من آتشي هستي که خاموشت نخواهم کرد

قدر و بهای مرد نه از جسم فــربه است

بل قدر مردم از سخن و علم پر بهاست

ناصر خسرو

قرض است کارهای بدت نزد روزگار

یک روز اگر ز عمــر تــو ماند ادا کند

شفایی کاشانی

قضــا رفت و قلـم بنوشت فرمـــان

تو را جز صبر کردن چیست درمان

ویس و رامین

قطــــره ی اشکیم امـــا در درون دل نهــان

گر به سوی دیده ره یابیم دریا می شویم

مسکین بخارایی

قفس تنـــگ فلک، جـــای پــــرافشانی نیست

یوسفی نیست در این مصر که زندانی نیست

صائب تبربزی

قلب هر خاکی که بشکافد، نشانش عاشقی ست

هــــر گلی که غنچـــه زد، نامش شقـایق می شود

خلیل ذکاوت

قنــاعت کــن اگــــــر در آرزوی گنـــج قـارونی

گدای خویش باش ار طالب ملک سلیمانی

پروین اعتصامی

قنـــد آمیخته با گل نه علاج دل ماست

بوسه ای چند بیامرز به دشنامی چند

حافظ

قیاس امـــروز گیر از حال فــــردا

که هست امروز تو فردای دیروز

عرفی

قیمت دُر نه از صدف باشد

تیر را قیمت از هدف باشد

سنایی غزنوی

قامتش را سرو گفتم، سر کشید از من به خشم

دوستان! از راست می رنجـــد نگارم، چـون کنم؟

حافظ شیرازی

قـاعده ی قــد تو فتنه بـه پا کردن است

مشغله زلف تـو بستن و وا کردن است

فروغی بسطامی

قفـس تنــگ فلک جــای پــــر انــــدازی نیست

یوسفی نیست در این دهر که زندانی نیست

قطره ای کز جویباری می رود

از پی انجـــام کــاری می رود

کربلا بـــه خـــــون خود تپیدن است

جرعه جرعه مرگ را چشیدن است

مرتضی امیری

کار با جذبه ی عشق است عزیزان ور نه

بـوی پیراهن یوسف گرهی بــر باد است

صائب تبریزی

کار پاکان را قیاس از خـــود مگیـر

گر چه ماند در نبشتن شیر شیر

مولوی

کاش می دیدی به چشم عاشقان رخسار خویش

تا دریغ از چشم خـــود می داشتی دیـــدار خویش

صائب تبریزی

کاش می شد که پریشان تو باشم

یــــا نبـاشم یــــــا از آن تـــــو باشم

سلمان هراتی

کدام دانــه فــرو رفت در زمین که نرست

چرا به دانه ی انسانیت این گمان باشد

مولوی

کرد روزی که قضا شادی و غم را قسمت

چشم خونبار من شد، لب خنـــدان از تو

حزین لاهیجانی

کردم سفر از کوی تو شاید روی از یــاد

فریاد که جز یاد توام همسفری نیست

عبرت نائینی

کسی را دل مگر از سنگ باشد

که بگـــذارد کسی دلتنگ باشد

صابر همدانی

کسی کز عشق خالی شد، فرسوده است

گرش صد جان بود بی عشق مــــرده است

نظامی

کسی کو با تو نیکی کرد یکبار

همیشه آن نکویی یاد می دار

ناصر خسرو

کسی کو فروتن تر و رادتر

دل دوستانش از او شادتر

فردوسی

کف پا به هر زمینی که رسد تو نازنین را

به لب خیال بوسم همه عمر آن زمین را

میرتشبیهی

کلید باغ اجابت دعای نیمشبی بود

چگونه در بگشایم گر از دعا بگریزم؟

مهدی سهیلی

کم شود مهـــر ز دوری دگران را لیکن

کم نشود مهر من از دوری و افزود بیا

اوحدی مراغه ای

کم گوی و گزیده گوی چون دُر

تا ز انـــدک تو جهانی شود پُر

نظامی

که را دیــدی تـــــو انـدر جمله عالم

که یک دم شادمانی یافت بی غم

شبستری

کی توان شعله ی عشق تـو را در دل نهفت

شمع روشن در میان شیشه پیدا می شود

ظهیر فاریابی

کفر است در طریقت ما کینه داشتن

آیین ماست سینه چــو آیینه داشتن

طالب آملی

کف پا به هر زمینی که رسد تو نازنیـن را

به لب خیال بوسم همـه عمـر آن زمین را

میر تشبیهی

كار مردم نيست غير از جستجوي عيب هم

تا به عيب خـود خدا چشم كه را روشن كند

صائب تبريزي

گر مرد رهي ميان خون بايد رفت

از پـاي فتـــاده سرنگون بايد رفت

عطار نيشابوري

گر نمي کوشي به درمانم به آزارم مکوش

مرهــم دل نيستي، بر سينه پيکاني چرا؟

حميد سبزواري

گر تو خواهي عزت دنيا و دين

عُــزلتي از مــــردم دنيــا گزين

سهايي

گفت آسان گیــر بــر خــــود کارها کـز روی طبع

سخت می گیرد جهان با مردمان سخت کوش

حافظ

گفتم از دل بــــرود چــــون ز مقابل برود

غافل از اينکه چو رفت از پي او دل برود

اميد اصفهاني

گفتم که خطا کردي و تدبير نه اين بود

گفتا چه تــوان کرد که تقدير چنين بود

حافظ

گفتن بسيار نـــه از نَغــزي است

ولوله ي طبل ز بي مغــزي است

جامي

گفته بــــودم چو بيايي غم دل با تو بگويم

چه بگويم که غم از دل برود چون تو بيايي

سعدي

گفتي انــــدر خـــواب بيني بعــــــد از اين روي مــــرا

ماه من در چشم عاشق آب هست و خواب نيست

رهي معيري

گفتي: به تو بگذرم از شوق بميري

قـربــان سرت بگــذر و بگـــذار بميرم

بيدگلي

گفتي کـه بــه دل شکستگان نزديکيم

ما نيز دلي شکسته داريم اي دوست

نظامي

گلــــي کــــه تــــربيت از دست بــاغبـــــان گرفت

اگر به چشمه ي خورشيد سرکشد خود روست

حافظ

گنج بي مــار و گل بي خار نيست

شادي بي غم در اين بازار نيست

مولوي

گنج خواهي در طلب رنجــي ببر

خرمن از مي بايدت، تخمي بکار

سعدي

گنـــه کــــــردن و بي بـاک بودن

بسي آسان تر از پوزش نمودن

اسعد گرگاني

گوش کن با لب خامــوش سخـن مي گويم

پاسخم گو به نگاهي که زبان من و توست

هوشنگ ابتهاج

گويند دل به آن بت نامهــربان مده

دل آن زمان ربود که نامهربان نبود

اصلي قمي

گهي از خنده گلريزي، مگر اي غنچه! گلزاري؟

گهــي از گريــــه لبريـــزي مگـر اي ماه! دريايي

مهدي سهيلي

گيرم پــــدر تـــو بــود فاضل

از فضل پدر تو را چه حاصل

سعدي

گــــر با دگـــران بــه از مني، واي به من

 ور با همه کس همچو مني، واي همه

ابوسعيد ابوالخير

گر بداني حال من گريان شوي بي اختيار

اي که منـــع گريه بي اختيــارم مي کنـي

وحشي بافقي

گر به چشم ما جانا، جلوه هاي ما بيني

در حــــرم اهـــل دل جلـوه ي خـــدا بيني

رهي معيري

گـــرت از دست بر آيـــد دهني شيريــن کـن

مردي آن نيست که مشتي بزني بر دهني

سعدي

گر تو باشي مي توان صد سال بي جان زيستن

بي تو گر صــــد جان بود يک لحظه نتوان زيستن

عاشق اصفهاني

گــر تـــوکل مي کني در کـار کن

کشت کن پس تکيه بر جبار کن

مولوي

گر چه دوري مي کنم بي صبـر و آرامم هنوز

مي نمايم اينچنين وحشي ولي رامم هنوز

وحشي بافقي

گرچــه رفتي، ز دلم حسرت روي تـو نرفت

در اين خانــه به اميـــد تـــو باز است هنوز

عماد خراساني

گرچه صـــد پروانــه را شمعيم از سوز درون

صد هـزاران شمع را از شور جان پروانه ايم

مسعود فرزانه

گر چه مجنونم و صحراي جنون جاي من است

ليک ديوانــــه تر از مــــن دل شيداي من است

فرخي يزدي

گرچــه مي دانم نمياي ولي هـر دم ز شوق

سوي در مي آيم و هر سو نگاهي مي کنم

هدايت طبرستاني

گرچه هر لحظه مدد مي دهدم و چشم پر آب

دل ســودا زده در ســوز و گـــــداز است هنــوز

عماد خراساني

گرچه ياران همه از شادي ما غمگينند

بــاز شاديم که يـــاران ز غم ما شادند

قيصر امين پور

گر حيات جاودان بي عشق باشد مرگ باشد

ليک مــــرگ عاشقان باشـــد حيـــات جاودان

شهريار

 گر غم لشکر انگیزد کـه خــــون عاشقان ریــزد

من و ساقی به هم سازیم و بنیادش براندازیم

حافظ

گر ز مسجد به خرابـات شــدم خـرده مگیر

مجلس وعظ دراز است و زمـان خواهد شد

حافظ

گـر ز بي مهـــري مــرا از شهــر بيـــرون مي کني

دل که در کوي تـو مي ماند به او چون مي کني؟

همايي نسائي

گردش چرخ بد و نیک ز هم نشناسد

آسیا تفرقـه از هم نکنــد گنـدم و جـو

گفـتـــم ببینمش مگـــــر درد اشتیـــاق

ساکن شود، بدیدم و مشتاق تر شدم

گرچه رفتی ز برم حسرت روی تــو نرفت

در ایــن خانــه به امید تو باز است هنوز

گر نهال شتاب، بنشاني

ندهد ميوه جز پشيماني

نبی الله باستان

روزنامه آرمان - هفتم دی ماه 1391

 موضوع بومی گزینیدانشگاه ها در جلسه 628 شورای عالی انقلاب فرهنگی، یعنی اول مردادماه 1387به پیشنهاد وزارت علوم به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه، سازمان سنجش آموزشکشور موظف شد، دست کم 65  درصد حجم پذیرش دانشجو را در دوره های روزانهدانشگاه ها به صورت بومی استانی انجام دهد و 70 درصد ظرفیت پذیرشدانشگاه های آزاد اسلامی نیز به داوطلبان بومی اختصاص یابد.

همچنین پس ازپذیرش دانشجویان، مطابق این مصوبه- که در سال جاری موجب انتقادات و حتیتجمع در مقابل سازمان سنجش شد. موضوع انتقال دانشجویان به محل زندگی خودنیز با جدیت بیشتر مورد توجه واقع شد. به عنوان نمونه، دانشگاه آزاد اسلامیبا انتقال 12 هزار و 600 دانشجوی دختر به محل زندگیشان موافقت نمود.

در پساین مصوبه، تفکراتی مانند تمرکز زدایی، جاری کردن آموزه های دینی و احکامالهی در محیط دانشگاه ها، ایجاد بازار کار و جلوگیری از بروز آسیب هایاجتماعی برای دختران و... وجود داشته و دارد. از سویی دیگر انتقادهایی نیز همچون، تبعیض تحصیلی، بی عدالتی آموزشی، تغییر در سطح علمی دانشگاه ها،تبعیض جنسیتی، کاهش سهمیه برخی دانشگاه ها و... به این مصوبه وارد شد.

اماموضوعی که به آن پرداخته نشد، مسئله ی تعامل فرهنگی میان دانشجویان اقواممختلف کشور و در پی آن آسیب فرهنگ های دارای گستره محدود است و مهمتر ازآن، آسیب به زبان فارسی معیار بود. چرا که از بین رفتن ارتباط دوسویهدانشجویان، از یک طرف انجام گفت و گوهای جان دار، پرشور و پرمایه را در میاندانشجویان- که نمایندگانی نخبه از بخش های گوناگون قلمرو زبان فارسیهستند- را از بین می برد و از سوی دیگر باعث کمرنگ شدن جریان تعاملفرهنگ های اقوام مختلف می شود.

این امر به دلیل نیافتن مجال بروز در برابرخرده فرهنگ های دیگر و عدم تعامل با آنها و در نتیجه در سکوت و سکون فرورفتن، موجب انزوا و در نهایت کمرنگ شدن آنها خواهد شد. زبان و فرهنگ همچون موجودی زنده، رشدی طبیعی دارند. اگر موانع و سدهای سر راهشان از میانبرداشته نشود به تدریج بیمار، رنجور و مهجور شده و از بین می روند.

راهپیشگیری از این مسئله، کارهایی است که دولت ها در حوزه ی برنامه ریزی زبان وادبیات فارسی انجام می دهند. تحولات اقتصادی و اجتماعی بر سرعت تغییراتزبان و فرهنگ می افزایند و هر قدر که این تحولات شتابی بیشتر داشتهباشند، دگرگونی ها در حوزه زبان و فرهنگ، شتاب بیشتری خواهند داشت. از این رودولت، به خصوص بخش های فرهنگی آن باید چاره ای اندیشیده و حداقل بابرنامه ریزی های مناسب از لطمات بیش از اندازه بر جریانات فرهنگی - زبانی- بکاهند. شاید یکی از این راه ها تجدید نظر یا سامان بخشی به بومی گزینیدانشگاه ها باشد.

در پایان چند پرسش را با هم به قضاوت می نشینیم:

آیابومی گزینی دانشجویان و ماندن آنان در محل زندگی خود، به معنای محصور کردنفرهنگ های اقوام ایرانی نیست؟

آیا بومی گزینی و جلوگیری از گسترش فرهنگ هاتوسط فرهیخته ترین جوانان کشور، موجب کاهش توسعه فرهنگی اقوام مختلف درکشور نخواهد شد؟

امید است که تا دیر نشده و فرصت باقی است، مسئولان امر بهخصوص برنامه ریزان فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برای این معضل فکری اساسیبکنند.