تالار آپادانا، تخت جمشید
هخامنشیان در اقامتگاه های خود بناهایی را می ساختند که می بایستی مبین قدرت وعظمت حکومت باشد. در دوران هخامنشیان یک سبک معماری مخصوصی به وجود آمده بود که درآن سنن و آداب ملل مختلف ساکن در کشور هخامنشیان جلوه گری می کرد. یکی از آثاراولیه معماری هخامنشیان، کاخ کورش است که در نخستین اقامتگاه هخامنشیان در پاسارگاد بنا شد و عبارت از یک رشته ساختمان هایی در میان باغ و محصور بهدیوار بود.
در ویرانه این کاخ، کتیبه بسیار قدیمی محفوظ مانده که می گوید: من هستم کورششاه هخامنشی. در پاسارگاد آرامگاه کورش نیز محفوظ مانده و آن بنای کوچکی است ازسنگ که شبیه به خانه مسکونی با سقف دو پوششی و در روی پایه و شش پله پله بلند قرارگرفته است. در این بنا هیچ گونه تزئیناتی وجود ندارد.
در پاسارگاد و نقش رستم که مقبره پادشاهان در آنجا قرار دارد، ابنیه عجیبی بهشکل برج های بلند که فاقد پنجره و تزئینات است، باقی مانده و اینطور به نظر می رسدکه این بناها در قدیم معابدی بوده اند. داریوش در کتیبه خود در بیستون می نویسد کهوی معابدی را که گوماتا (یکی از مغ های شورشی) ویران کرده بود تجدید بنا کرده است. علاوه بر برج های اسرارآمیزی که اشاره شد، از آثار مذهبی، محراب های بزرگ سنگی و محلهایی را می توان ذکر کرد که به منظور پرستش اختصاص داشته و مسقف نیستند.